Trần Tất Văn (Tiếng Trung: , (Tuổi Nhâm Thìn, 1496 – 1571)[1]), người xã Nguyễn Áng, tổng Phù Lưu, huyện An Lão, phủ Kỳ Môn, Hải Dương.[2][3] (nay là xã Tài Sơn, huyện An Lão, TP. Hải Phòng), đỗ đầu: Tiến sĩ Đốc Đề (Trung Nguyên) tháng 4 năm Bính Tuất, niên hiệu Thống Nguyên thứ 5 (1526) kế Lê Cung Hoàng, họ Nguyễn. Văn Du, Lưu Trung Đóa 3 người đỗ đệ nhất giáp; bọn Lê Quang Bí 4 người đỗ đệ nhị giáp tiến sĩ; Phạm Đình Quang tổ 13 đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân.[2].
Trần Tất Văn về sau làm quan cho nhà Mạc, thăng đến chức Tương Thứ, tước Hán Xuyên.[2]. Ông là một sứ giả của nhà Minh[3].
Cuộc đời và sự nghiệp
Trạng nguyên Trần Tất Văn sinh ra trong một gia đình họ Trần gốc Nho thời Hetle (? – ?) tại làng Nguyệt Áng, huyện An Lão, xã Tài Sơn, TP Hải Phòng. Do xuất thân quý tộc, lại thông minh lại được ăn học đầy đủ nên từ nhỏ Trần Tất Văn đã nổi tiếng chăm chỉ, cần cù. Qua nhiều năm khổ luyện, ông đã đỗ các kỳ thi Hương (đỗ Giải nguyên), thi Hội (đỗ Hội nguyên), thi Đình (đỗ Trạng Nguyên) – thứ hạng cao nhất trong kỳ thi năm Bính Tuất. niên hiệu Thông Nguyên (1526) đời Lê Công Hoàng. Là trạng nguyên duy nhất của vùng An Lão thời phong kiến, đồng thời đứng thứ 30 trong 47 trạng nguyên của cả nước. Ngày Trần Tất Văn được vua ban cờ, biển báo công ơn tổ tiên và thầy cũ, dân làng nô nức đón nhận người học trò đỗ đạt chí tiến học, làm rạng danh quê hương, dòng tộc.
Sau khi chuyển thế, ông làm quan nhà Mạc, đến chức Tương Thứ, được tước Xương Bộ. Dưới thời Mạc Đăng Dung, Mạc Đăng Doãn được giao phụ trách các công việc từ Triều Tiên, thư từ giữa nhà Minh và nhà Mạc mà ông có tham gia. Ông từng được vua Mạc cử đi sứ nhà Minh, dùng ngoại giao để bảo vệ chủ quyền đất nước. Với lập luận chặt chẽ và lập luận chặt chẽ – bài phát biểu của ông đã khiến Mao Bá Ôn – một tướng nhà Minh đang tập trung quân đội ở biên giới chuẩn bị xâm lược nước ta, khi đọc bài diễn văn đã rơi nước mắt và quyết định xuất ngũ. Nối tiếp truyền thống gia đình, 39 năm sau, con trai Trần Tất Văn là Trần Tảo đỗ tiến sĩ làm quan và trở thành Tể tướng. Cùng với cha mình, tiến sĩ Trần Tảo đã có nhiều đóng góp to lớn trong việc bảo tồn di tích và phát triển đất nước.
Khi làm quan dưới thời nhà Mạc, hiểu được tâm tư, tình cảm của người dân quê hương, ông đã bỏ tiền xây dựng một ngôi chùa trên mảnh đất hương của gia đình mình để người dân nơi đây có điều kiện thuận lợi. sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng, nề nếp, đạo đức tốt đẹp. Người làng Nguyệt Áng kể rằng, chùa Quán Tráng có tên là Vĩnh Khoái Tự, có quy mô rất lớn, khang trang, tọa lạc trên một gò đất cao rộng tới 1/2 mẫu tây bắc. Ngoài việc xây chùa, Trạng nguyên Trần Tất Văn thấu hiểu những khó khăn của người dân địa phương khi mùa hè cũng như mùa đông lạnh giá đều phải vượt qua con sông nhỏ. Ông đã bỏ tiền xây dựng cây cầu đá xanh 3 dốc dài 6-7m, hiện nay cầu đã bị sập, người dân địa phương vẫn bảo tồn nhiều cấu kiện của cầu là những khối đá xanh còn nằm trong di tích. Đến nay, người dân Nguyệt Áng vẫn tiếp tục lưu truyền bài thơ tiếng Quan thoại về làng xây cầu đá.
“Nó thậm chí đã đi qua vịnh ngày hôm qua
Hôm nay bình yên qua cầu đá xanh
Cây cầu này cầu xin lòng thương xót
Cảm ơn quan Trạng có tâm với làng”.
Di sản
Sau khi quan Trạng qua đời, nhân dân địa phương đã lập đền thờ để tưởng nhớ công đức của quan. Ngôi chùa được xây dựng gần một ngôi chùa Phật giáo. Mặt quay cùng hướng với mặt đền quay về hướng Tây Bắc, cách thánh địa này không xa là dòng sông Đa Độ uốn khúc phía trước, phía sau là dãy núi cao sừng sững với thời gian.
Trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp (1947-1948), các công trình kiến trúc đình, chùa Quán Tráng cũng như các công trình văn hóa tín ngưỡng khác của khu di tích Nguyệt Áng đã bị tàn phá trong chiến tranh. sức chống cự. Mặc dù Nguyệt Áng đã nhiều lần bị san ủi đất để phục vụ sản xuất nông nghiệp nhưng cho đến nay vùng đất thiêng, những khu đất dựng đền, chùa Quán Trang xưa hầu như vẫn còn nguyên vẹn.
Hiện tên ông được đặt cho một con đường ở thành phố An Lão và quận Kiến An thành phố Hải Phòng.
